Chăm sóc bệnh nhân COPD: Từ cơ bản đến nâng cao 2025

Bệnh nhân COPD, bạn đã từng nghe tới bệnh COPD chưa? Đây là căn bệnh gì, mức độ nguy hiểm ra sao và cần chăm sóc như thế nào? Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu tổng quan về COPD, đồng thời khám phá những kỹ thuật chăm sóc hiệu quả dành cho bệnh nhân mắc bệnh này. Hy vọng đây sẽ là nguồn kiến thức hữu ích dành cho các bạn Y tá và Điều dưỡng.

COPD là bệnh gì? 

COPD (viết tắt của Chronic Obstructive Pulmonary Disease) – hay còn gọi là bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính – là tình trạng đường thở bị thu hẹp hoặc tắc nghẽn, khiến luồng khí lưu thông khó khăn, từ đó gây cản trở quá trình hô hấp bình thường.

Hai nguyên nhân chính dẫn đến COPD là viêm phế quản mạn tính và khí phế thũng. Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn tật trên toàn thế giới. Dù vậy, bệnh hoàn toàn có thể được dự đoán, phòng ngừa và điều trị nếu được phát hiện sớm.

Đặc trưng của COPD là tình trạng tắc nghẽn đường thở tiến triển, kèm theo phản ứng viêm bất thường ở nhu mô phổi và hệ thống đường dẫn khí. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu, chủ động phòng tránh và điều trị kịp thời là yếu tố then chốt để bảo vệ chức năng hô hấp và duy trì chất lượng cuộc sống.

Kỹ thuật chăm sóc bệnh nhân COPD

COPD – Bệnh lý thường gặp và tầm quan trọng của kỹ thuật chăm sóc

COPD không phải là bệnh hiếm gặp, đặc biệt trong bối cảnh dân số đang già hóa và môi trường ngày càng ô nhiễm bởi khói bụi, khí thải, hóa chất độc hại… Việc nắm vững kỹ thuật chăm sóc bệnh nhân COPD là yêu cầu cần thiết, góp phần hỗ trợ quá trình điều trị và nâng cao chất lượng sống cho người bệnh.

Phát hiện và điều trị COPD là một quá trình dài hạn, đòi hỏi kế hoạch phối hợp chặt chẽ giữa bác sĩ, đội ngũ điều dưỡng – y tá và người thân của bệnh nhân.

1. Nhận định bệnh nhân COPD

Để chẩn đoán và xây dựng kế hoạch chăm sóc bệnh nhân COPD phù hợp, cần thu thập đầy đủ các thông tin ban đầu:

Tiền sử và thói quen:

• Bệnh nhân COPD có hút thuốc lá hoặc thuốc lào không? Nếu có, bắt đầu từ khi nào và số lượng bao nhiêu mỗi ngày?

• Nghề nghiệp hiện tại hoặc trước đây có tiếp xúc thường xuyên với khói bụi, hóa chất, môi trường ô nhiễm không?

Triệu chứng hô hấp:

• Khó thở xuất hiện từ khi nào? Xảy ra khi hít vào hay thở ra?

• Có ho và khạc đờm không? Nếu có, cần xác định màu sắc, độ đặc và tính chất của đờm.

• Thời điểm khó thở hoặc khạc đờm xảy ra nhiều nhất (sáng, tối, khi vận động…).

Bệnh lý liên quan:

• Có tiền sử mắc các bệnh hô hấp khác như hen phế quản, lao phổi, viêm phổi…?

• Có mắc bệnh về tai – mũi – họng không?

Triệu chứng toàn thân:

• Sốt, đau đầu, mệt mỏi, mất ngủ, giảm khả năng vận động.

• Các triệu chứng khác kèm theo.

Yếu tố môi trường:

• Điều kiện sống và làm việc có thông thoáng, ít ô nhiễm không?

• Đã áp dụng biện pháp gì để giảm tình trạng khó thở?

2. Tiến hành thăm khám và xét nghiệm bệnh nhân COPD

• Khám lâm sàng:

  • Đánh giá tình trạng hô hấp: tần số, nhịp, kiểu thở và âm phổi.

  • Kiểm tra thể trạng, sức cơ, tinh thần và mức độ hoạt động thể lực.

  • Đánh giá mức độ ho, loại ho và các triệu chứng kèm theo.

• Xét nghiệm cận lâm sàng:

  • Chụp X-quang tim phổi.

  • Xét nghiệm công thức máu (CTM).

  • Đo khí máu động mạch.

  • Các xét nghiệm chuyên sâu khác khi cần.

• Kiểm tra hồ sơ bệnh án:

  • Hồ sơ bệnh gần nhất của bệnh nhân COPD và các thành viên trong gia đình.

3. Chẩn đoán điều dưỡng sơ bộ

• Khó thở kèm ho, tăng tiết đờm, co thắt phế quản.

• Trao đổi khí kém, dẫn đến mất cân bằng nước – điện giải, gây mệt mỏi, sốt, đau đầu.

• Thở không đều, oxy máu giảm, khả năng vận động và thể lực suy giảm.

4. Lập kế hoạch chăm sóc bệnh nhân COPD

Để giảm thiểu tác hại của COPD, cả bệnh nhân và người thân cần nắm vững những kiến thức cơ bản về bệnh, đồng thời thực hiện các biện pháp chăm sóc và rèn luyện thể lực đều đặn ngay tại nhà. Việc chăm sóc đúng cách không chỉ giúp cải thiện chất lượng cuộc sống mà còn giảm nguy cơ tiến triển bệnh.

4.1. Mục tiêu chăm sóc bệnh nhân COPD

• Giảm triệu chứng khó thở, mệt mỏi.

• Hỗ trợ tống xuất đờm, chất nhầy ra khỏi đường thở.

• Duy trì lượng oxy máu ổn định.

• Tăng cường thể lực và sức đề kháng.

4.2. Các kỹ thuật chăm sóc bệnh nhân COPD

1. Giảm hiện tượng khó thở

• Hít hơi ẩm, nóng: Thực hiện sau khi đã hít thuốc giãn phế quản nhằm làm loãng đờm, chất nhầy, giúp dễ khạc ra ngoài.

• Tư thế giảm khó thở: Ngồi cúi người hơi về phía trước, hai tay chống vào bàn hoặc đầu gối để giảm áp lực lên cơ hô hấp.

• Hít thở mím môi: Giúp kiểm soát nhịp thở và cải thiện trao đổi khí.

2. Tống đờm hiệu quả

• Hướng dẫn bệnh nhân ho khạc đúng kỹ thuật: Hít sâu, nín thở 2–3 giây, ho mạnh từ bụng để tống đờm ra ngoài.

• Thực hiện ho và khạc đờm vào các thời điểm phù hợp (thường vào buổi sáng hoặc sau khi hít hơi ẩm).

3. Hỗ trợ oxy và hút đờm

• Sử dụng liệu pháp oxy bổ sung khi bệnh nhân có khó thở nhiều hoặc oxy máu giảm (theo chỉ định bác sĩ).

• Với bệnh nhân thể trạng yếu, không tự khạc được, tiến hành hút đờm qua đường mũi hoặc miệng bằng dụng cụ y tế vô khuẩn.

Dinh dưỡng cho bệnh nhân COPD

Bệnh nhân COPD cần khoảng 30 kcal/kg cân nặng/ngày, ưu tiên đạm (thịt nạc, cá, sữa ít béo, đậu) và chất béo tốt (dầu thực vật, cá biển). Hạn chế tinh bột vì làm tăng CO₂ máu, giảm chất béo từ mỡ động vật, bơ, trứng.

Tăng rau củ quả giàu vitamin C, E, A để hỗ trợ tiêu hóa và trao đổi chất. Giảm muối, tránh đồ mặn, thực phẩm chế biến sẵn. Uống nhiều nước để loãng đờm, dễ khạc ra ngoài. Ăn thành nhiều bữa nhỏ, tránh ăn quá no.

Lưu ý khi chăm sóc bệnh nhân COPD

• Chuẩn bị sẵn dụng cụ hỗ trợ thở và thuốc đặc trị.

• Lập kế hoạch ăn, ngủ, sinh hoạt điều độ; chia 4–5 bữa nhỏ/ngày, nghỉ ngơi trước và sau ăn.

• Chọn thực phẩm giàu dinh dưỡng, năng lượng; khuyến khích bỏ thuốc lá, thuốc lào, rượu bia.

• Giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng.

• Tăng vận động nhẹ như đi bộ, đạp xe.

• Cải thiện môi trường sống: vệ sinh thường xuyên, trồng cây xanh.

Tìm hiểu thêm thông tin về nước Đức

– Tìm hiểu thêm về ngành Điều Dưỡng
– Tìm hiểu về điều kiện Du học Đức mà mọi sinh viên nên viết
– Tìm hiểu thêm về các ngành nghề du học Đức
– Tìm hiểu các chuẩn bị hồ sơ du học nghề Đức 

LIÊN HỆ

091 229 6060

info@avt.edu.vn

Về AVT Group: https://avt.edu.vn/

Tìm hiểu thêm về du học Đức tại: https://avt.edu.vn/du-hoc-nghe-tai-duc